Om ‘n spoorsnyer te wees, lyk vir my na ‘n kuns wat besig is om uit te sterf. Want ‘n spoor wat gevolg word, moet gelees word en verstaan word. Spoorsny verg geduld en volharding.
Op Philippolis het ek geleer spoorsny. Nie ‘n dierespoor nie maar ‘n mensespoor. ‘n Verledespoor. ‘n Spoor wat in 1916 begin en steeds ‘n indruk laat. Sodat daar bykans ‘n eeu later op Sondag 24 Februarie 2013, twee spore kon ineenloop.
Dié spoor het ‘n naam: Tobie Muller.
In Desember 2005 word ons die trotse eienaars van ‘n historiese huisie op Philippolis – die Hartjiehortjiehuis. So genoem vanweë die hartjiepatrone wat in sy groen vensterluike gesny is. Die huisie is geleë in Tobie Mullerstraat met sy karaktervolle huisies en spoedig word die huisie en die dorp vir ons ‘n toevlugsoord tydens naweke en vakansies.
Die naam van die straat laat my wonder oor die dominee wat soveel jare gelede op die Philippolis in die bediening was. Op die straatnaambord staan die volgende kernfeite:
Tobie Mullerstraat:
(13 8 1884 – 25 10 1918)
Predikant – Taalstryder
Iets in die feite noop my om meer te wil uitvind oor die dominee wat slegs vier-en-dertig jaar oud geword het, maar klaarblyklik ‘n groot indruk op die dorp en gemeenskap nagelaat het.
In die konsistorie van die historiese kerkgebou hang die geraamde foto’s van die eerbiedwaardige predikers wat reeds sedert die gemeente se ontstaan in 1862 hier gedien het. Toe ek by Dr Tobie Muller se foto kom, vertoef ek voor die sepia foto van ‘n jong man met ‘n reguit blik wat vanuit die raam terugkyk. Iets in die foto hou my blik gevange – ‘n onbevange eerlikheid en tog ook ‘n tikkie glinster in die oog. Ek wonder weer oor die belowende lewe wat so vroeg kortgeknip is.
By die museum kry ek meer inligting en is daar ‘n foto-uitstalling van Dr Tobie Muller. Ek hoor by die kurator dat Philippolis die jong dominee wat pas sy doktersgraad verwerf het, se eerste gemeente was en dat hy tydens die groot griepepidemie van 1918 gesterf het terwyl hy as pastor ander siekes bygestaan het.
Ek spoor ‘n boek oor sy lewe op, getiteld: Tobie Muller – ‘n Inspirasie vir jong Suid-Afrika. Die boek het sewe jaar na sy dood verskyn en is geskryf deur B. B. Keet en Gordon Tomlinson.
Daarin word sy lewensverhaal vertel – van sy geboorte as jongste seun van Ds (later professor) C F J Muller en sy vrou Johanna (gebore Louw) op 13 Augustus 1884 in die pastorie in George.
Ek ontdek ook die volgende interessante feite oor sy lewe:
Nadat Tobie op Stellenbosch sy graad in Teologie met hoogste onderskeiding afgelê het, behaal hy twee Doktorsgrade: in Teologie (1912 in Utrecht) en in Filosofie ((1913) in Edinburgh).
Terug in Suid-Afrika, lê hy sy proponents-eksamen af en dien vir drie jaar as hulpprediker in die gemeente Stellenbosch.Hy beskik oor die vermoë om belangrike waarhede op ‘n verstaanbare manier oor te dra. Dit maak van hom ‘n baie gewilde leraar.Veral jongmense en studente vind aanklank by sy styl.
In Maart 1915 tree hy in Stellenbosch in die huwelik met mej. Bessie Thom en hy word in Junie 1915 as predikant georden, na ‘n preek deur sy vader, Prof. Muller.
Dan gebeur daar ‘n gelyktydig twee dinge: In Julie 1916 word hy benoem tot professor in Filosofie aan die Victoria-Kollege en daarmee saam ontvang hy ‘n beroep as leraar na die gemeente van Philippolis in die Vrystaat. Aanvanklik aanvaar hy die benoeming as professor, maar na diepe oorweging besef hy dat sy eintlike taak in die bediening lê en aanvaar hy die beroep na Philippolis.
In Oktober verhuis hy en sy vrou en hulle vier maande oue seuntjie Christof, na Philippolis waar hy op 13 Oktober 1916 sy intreepreek lewer. Sy teksvers is 1 Kor 13:13: En nou bly geloof, hoop en liefde, hierdie drie, maar die grootste hiervan is die liefde.
Vir twee jaar werk Dr Tobie in die gemeente van Philippolis en word hy geliefd onder oud en jonk. Hy snoer die gemeenskap oor verdeeldheid wat die oorloë teweeggebring het, saam. Hy leef die woorde van die vers van sy intreepreek daadwerklik uit.
Dan, in die jaar wat die eerste wêreldoorlog beëindig word, breek die Groot Griep uit. Die epidemie tref ook die gemeenskap van Philippolis vroeg in Oktober 1918. Getrou besoek Tobie muller die siekes, hy vertroos en staan hulle by. Dan tref die griep hom ook. Op Sondag 13 Oktober preek hy nog en dan versleg sy toestand. Op Vrydag 25 Oktober verloor hy die stryd teen die siekte. Hy word die volgende dag in ‘n eenvoudige houtkis begrawe in die begraafplaas op Philippolis. Hy laat ‘n jong weduwee en twee klein kinders agter. Sy seun Christof is twee jaar oud en sy dogter, Tobie, skaars drie maande oud. Hulle keer kort na sy dood terug na Stellenbosch. Tot sover kon ek die spoor van Tobie Muller volgens volgens die boek van BB Keet volg.
Terwyl ek die boek deurblaai en die foto sien van die jong weduwee, Bessie Muller en haar Skoonma, Mev Johanna Muller saam met die twee jong kinders, Christof en Tobie, het ek bly wonder wat het geword van Dr Tobie se nageslag. Is sy kinders later getroud en het hulle kinders van hulle eie gehad? Leef van sy kleinkinders dalk nog? Weet hulle watter belangrike rol hulle oupa in die geskiedenis van Philippolis gespeel het? Weet hulle dat daar ‘n straat na hom vernoem is? Was enigeeen van hulle al ooit in Philippolis?
Ek doen navraag by die ouer garde van die dorp en vind uit dat Tobie Muller se seun Christof klaarblyklik ‘n professor in geskiedenis geword het en dat sy dogter die eerste vrou was wat die pos as lektor in Anatomie aan die Universiteit van Pretoria beklee het. Verdere inligting kry ek egter nie.
Met die naderkom van die 150-jarige fees van die gemeente te Philippolis verlede jaar, begin ek weer met my navrae. In Julie loods ek ‘n soektog op die internet. Ek stuur ‘n navraag aan ‘n Tobie Muller in Pretoria. Ek kry ‘n antwoord. Toe ek die boodskap op my rekenaarskerm sien, wil ek huppel van blydskap: Ja, skryf die persoon – ek is Tobie Muller en ek is ‘n kleindogter van Dr Tobie Muller wat op Philippolis was. Ek is die jongste dogter van sy seun, Christof. Eureka! ‘n Ywerige korrespondensie per e-pos volg waarin al die vrae wat ek wou vra en inligting wat ontbreek het, nou verskaf word. Sy stuur per e-pos aan my verskeie foto’s van Tobias Ballot (Tobie) Muller. Daar is ‘n foto van hom wat in 1899 geneem is, terwyl hy saam met sy Pa, Prof Muller vir vier maand in Skotland was. Die treffende foto van die jonge Tobie wat reeds lyk asof hy ‘n vergesig het op die nuwe eeu en toekoms wat voorlê, tref my. Ek laat maak ‘n vergroting daarvan vir ons huisie in Tobie Mullerstraat.
Ek vind uit dat albei kinders van Dr Tobie reeds oorlede is, maar dat Christof vyf dogters het uit sy huwelik met Liebet Geldenhuys, nl Euna en Elsabé (‘n tweeling), Marié, Monica en ‘n laatlam, Tobie (met wie ek die korrespondensie voer).
Dr Tobie se dogter wat op Philippolis gebore is, Tobie, was inderdaad die eerste vrou wat die pos as professor in Anatomie beklee het. Sy is met dr CC Pretorius, ‘n ginekoloog getroud en uit die huwelik is drie dogters gebore: Elizabeth, Anina en Tobie Henriëtte.
Tobie Muller (die kleindogter in Pretoria) het haar nooiensvan behou na haar huwelik. Agterna dink ek daaraan dat sit baie moeiliker sou wees om haar op te spoor as sy nie haar nooiensvan behou het nie!
Ek nooi haar en haar familie om die 150-jarige fees in Opkober verlede jaar te kom bywoon, maar sy het reeds ander verpligtinge in die Kaap daardie naweek.
Die reëlingkomitee van die Philippolis-gemeente laat weet dat hulle graag wil dat Tobie Muller die gedenksteen van die 150-jarige fees, vroeg vanjaar sal kom onthul.
So gebeur dit dat op die laaste naweek van Februarie (verlede naweek), alle paaie Philippolis toe lei.
Vrydagmiddag (die 22e) stop daar ‘n motor met ‘n GP registrasie voor die Hartjiehortjiehuis. Agter die stuur klim ‘n sprankelende donkerkop vrou uit, sy stel haarself bekend: Ek is Tobie Muller.
Ineens is dit asof die spoor tussen verlede en hede bymekaar begin uitkom! Haar suster Euna Easton klim ook uit en groet. So ook haar niggie Elizabeth Wessels (dogter van Prof Tobie Muller). Drie kleindogters van Dr Tobie en dit in Tobie Mullerstraat!
Dit word ‘n feesnaweek in die volste sin van die woord. Vrydagaand kuier hulle saam met Lynette, my vrou en ek asook twee vriendinne wat saam kuier uit Welkom.
Saterdag woon ons almal die ‘n feestelike kuier in die Jobhuis by, waarna ‘n heerlike ete volg. Die res van die middag verken die drie kleindogters die dorp waar hulle Oupa sulke diep spore getrap het. Hulle besoek ook die kerkgebou en sy graf.
Saterdagaand is ‘n perfekte volmaanaand op Philippolis. Die groep hou piekniek onder die sterre by die labirint, digby die kerk.
Sondagoggend is daar ‘n diens wat aansluit by die 150-jarige fees van die gemeente. Tydens die diens word ook hulde gebring aan die werk van die leraars wat oor soveel jare in die gemeente gedien het, veral ook Dr Tobie Muller wat sy lewe gegee het in diens aan die gemeente.
Tydens die diens word ‘n feesbundel aan elk van die drie kleindogters oorhandig deur Dr Carin van Schalkwyk, huidige leraar van die gemeente.
Die diens word afgesluit met ‘n voorlesing van 1 Kor 13 deur Hannalize Nel.
Na die erediens, word die gedenksteen in die voorportaal deur Tobie Muller onthul. Skielik voel dit asof die spore inderdaad ineenloop, want op die steen staan:
Gedenkplaat – 150 jaar van Genade Oktober 2012 – onthul deur Tobie Muller, kleindogter van Dr Tobie Muller – 24 Februarie 2013
Op daardie oomblik sien ek in die glimlag van die kleindogter, iets van die glimlag van haar oupa.
Die spoorsny was die moeitewerd!