Archive for December, 2010

‘n Kind se kyk

Wednesday, December 22nd, 2010

Daar is iets wat ek wens ek hierdie Kersfees kon ontvang en ruimskoots uitdeel: Die verwondering  in ‘n kind se kyk.

Onlangs sit ek en wag vir my vrou, wat  op die besige dag  ‘n paar sake in ‘n winkelsentrum moet afhandel. En ek kyk na mense wat verbyloop. Sommige stadig en onseker, ander haastig en gedrewe. Party lyk lewensmoeg en ander het ‘n skyn van energie, maar met ‘n frons tussen die oë. Ineens sien ek ‘n oupa wat stadig stap met sy kleinkind aan die hand. Die oupa sukkel met stram knieë maar die seuntjie hou sy oupa se hand styf vas en trippel van opgewondenheid langs hom. Later toe hulle van die winkel terugkeer en in die motor langs my klim, sien ek die seuntjie se helder ogies wat verwonderd kyk na alles om hom, maar steeds met sy hand veilg in sy oupa s’n. gereeld met heldeverering na die groot oupa van hom kyk.

 Iets hiervan weerspieël Brenda Race in haar gedig: Through the eyes of a child:

 The innocence of a child’s soul

Is what makes them seem so whole.

So peaceful and trusting as they reach out

Full of life and rarely a doubt.

Skipping along while holding your hand,

Knowing that you will take their stand.

Loving you entirely for who you are,

Soaring the beauty of your soul with no scar.

As we grow older and more serious in age,

We become fearful and full of rage.

We begin to lose the things that once made us feel loved…

God grant us the gift to look back as a child,

To trust and love with a soul undefiled.

Looking once more through the eyes of a child.

 Die kyk in ‘n kind se oë weerspieël presies wat hy/sy ervaar. Daar is ‘n stukkie hemelse helderheid in ‘n kind se kykers. So asof al  die filters wat ons volwasse oë ondersigtig maak, nog nie vastrapplek op hulle kinderhelderte  gekry het nie. Dit bly vir my wonderlik om ‘n kind dop te hou  en te sien hoevel emosies en opgewondheid in hulle oë weerspieël word.

Onlangs stop ek voor my suster se woning en sien hoe opgewonde haar twee kleinkinders uitstorm om my te kom verwelkom: Wikne het ‘n blom in haar hare en lyk soos ‘n feëtjie. Kleinboet Wilco kom met uitgestrekte arms aangestorm om welkom te sê. Ek groet hulle, tel hulle op en ons gaan sit by die tuintafel en stoeltjies. Wilco gaan lê peinsend op sy armpies. Dit roep vir ‘n foto.

 Geen wonder nie dat Jesus ons herinner dat ons met kinderlike eenvoud Hom moet opsoek:

 Maar Jesus het die kindertjies nader geroep en gesê: “Laat die kindertjies na My toe kom en moet hulle nie verhinder nie, want die koninkryk van God is juis vir mense soos hulle. Dit verseker Ek julle: Wie die koninkryk van God nie soos ’n kindjie ontvang nie, sal daar nooit ingaan nie.” (Luk 18:16-17).

Daarom: My kerswens aan almal (myself inkluis):

Om weer met kinderverwondering na die wêreld te kyk en met  openheid van ‘n kind weer na die Jesuskind in die krip te kyk en iets van sy matelose liefde te ervaar..

 Frank O’ Connor vertel ‘n verhaaltjie van  ‘n seuntjie wat op kersoggend sy begeerde rooi lokomotief as kersgeskenk ontvang het en die groot geskenk saamgeneem het na die vroegoggend Kersdiens.

 Na die diens het hy by die kersuitbeelding in die liturgiese ruimte gaan staan en peinsend na die Jesuskind in die krippie gekyk. Toe hy besef dat die kindjie geen geskenkie by hom het nie, het ‘n roekelose vrygewigheid hom beetgepak. Hy het sy rooi lokomotief in die krippie langs die babatjie geplaas en gesê: “Dit is vir jou”. Op daardie oomblik het die seuntjie wat sy geskenk oorhandig het, ‘n ligtheid ervaar wat hom sy lewe lank bygebly het.

 Mag ons dieselfde roekelose vrygewigheid ervaar in die Teenwoordigheid van die Geskenkkind. Hy wie se oë anders na ons kyk.

  Met heelmaak-oë.

                            

In-Transito-Kersfees

Tuesday, December 21st, 2010

Dis ‘n tyd vir saamwees met geliefdes en goeie vriende. Soms is dit net so goed om ‘n tradisionele tuiskersfees te vier. Om omring te wees deur die die mense wat jy liefhet, in ‘n omgewing waar jy tuis voel. Ek onthou die liedjie wat The Goombay Dance Band in die tagtigs gesing het:

Christmas at sea – far away from home.
No families and no heavenly snow.
Christmas at sea – visions of home
Sailing tonight all alone.

Terwyl hierdie liedjie tot vervelens oor die eter weerklink het, het ek enersyds gedink: Nog ‘n kommersiële kersliedjie soos Boney M se “Mary’s Boy child”. Tog het ‘n ander stemmetjie gesê: Hoe erg moet dit wees om ‘n Kersfees deur te bring, ver van alles en almal wat vir jou bekend en bemind is. Iewers op die wye oseaan dryf  jy rond op  Kersdag, ‘n stippeltjie op ‘n kaart, met geen vaste grond in sig. Die gedagte was nogal genoeg om ‘n hol kol in my binneste te veroorsaak. Kersfees wil jy wees waar jy hoort. Geanker tussen diegene wat jou na aan die hart lê. Nie onbekend, onbemind en adresloosloos nie.

‘n Kersfees van so klompie jaar gelede was vir my so. Ek was met Desembervakansie in die Kaap en het by my broer gekuier. Heerlik, soos net die Kaap kan wees. ‘n Dag of wat voor Kersfees het sy planne egter weens onvoorsiene omstandighede verander en dit het meegebring dat hy op Kersdag Hermanus toe moes gaan. Juis a.g.v. die komplekse situasie kon ek nie saamgaan nie. Hy het gery en ek het gebly – weliswaar in ‘n luukse dakwoonstel op Bloubergstrand, maar tog alleen.  Skielik het die Kaap nie meer so wonderlik gevoel nie. Ek het later na ‘n eetplek gaan soek en daarna by Seepunt  ‘n lang ent op die Promenade gestap. Van vooraf het mense aangestap gekom twee-twee of in groepe. Die enkelinge was die uitsondering. ‘n Frase uit ‘n Peter Sarstedt liedjie, Beirut, het deur my kop gemaal – “There stood I so brilliantly alone…”

In 2001 het ek dit weer beleef. Ek arriveer stoksiel-alleen by die see. Op Oukersdag. ‘n Paar noodaankope om eetgoed aan te skaf word by die winkelsentrum gedoen. Almal lyk besig en gejaagd en asof hulle iewers behoort en na ‘n huis oppad is waar iemand op hulle wag (so voel dit vir my). Behalwe ek.

Kersoggend reën dit en dis asof dit die hartseer van alleenwees beklemtoon. Die Kersdiens is versterkend maar ek sien oral om my pare en gesinne. Boonop lek die kerk se dak en die druppels plons met gereelde intervalle op die leë stoel langs my. Na die inspirerende diens groet ek die ouderling wat kersgroete by die deur aan almal oordra, met ekstra hartlikheid en staan rond op die kerk se drumpel. Hoopvol. Dalk sal  iemand my nooi vir tee. maar wat is die kans? Mense skarrel verby en  glimlag  net skrams in hulle  haas om by hulle huise en kreunende kerstafels te kom. My kersmaal bestaan uit koue vleis en en slaai met ‘n see-uitsig, maar weereens “Brilliantly alone.”  ‘n Mens moet tog nie op hierdie spesiale dag alleen wees nie, besef ek. 

Vlak voor Kersfees 2006 is my Reisgenoot en ek op ‘n toer in Turkye. Ons is ‘n paar maande getroud en die toer voel soos ‘n verlengstuk van ons wittebrood. Ons vier St Nicholas-dag deur ‘n besoek te bring aan die St Nicholas katedraal in Demre, Turkye. Daar is ook ‘n standbeeld van hom en die kindertjies wat gretig om hom saamdrom. Byna soos Jesus met die kindertjies wat op sy uitnodiging na Hom stroom.  Later in die hotel hou ons ‘n kersdiens en tydens die aandete daag ‘n vrolike kersvader (die vermomde busbestuurder) op met ‘n sakvol geskenke vir al die toerlede. Dit voel asof die kersviering ‘n korreksie wil bied op Kersfeeste wat nie aan die “prentjie” beantwoord het nie. Veral omdat dit my eerste Kersviering saam met my vrou is. 

Toe ons ‘n paar dae later tyd verwyl op die lughawe in Athene terwyl ons wag vir die Air Olympic-vlug wat ons huis toe moet neem, is  ons intens bewus van die feit dat dit Kerstyd is. Oral is daar keurig versierde kersbome met liggies en blinkertjies. Dis egter eers toe ek die jong paartjie sien wat by ‘n kersboom staan met ‘n baba in hul arms, dat ek skielik besef dat dit dalk ‘n moderne Josef en Maria kan wees met die Beloofde Kind in hulle arms. Hulle kyk rond asof hulle soek dat iemand die oomblik moet verewig. Ek nader hulle en vra of ek eers vir hulle ‘n foto met hulle kamera kan neem en dan ook een met my eie kamera. Hul knik gretig. Gaan staan voor die kersboom by die Tolvrye winkels. Op die oog af is dit die prentjie van ‘n jong (Moslem?)paartjie met hulle eersteling in hul arms. Tog word hulle vir my op daardie oomblik die universele Josef en Maria in transito met hulle kosbare kind. Op vlug na ‘n vreemde land omdat die lewe van hul beloftekind in gevaar is. Ja ek besef dat die prentjie nie so stralend en goed daar sou uitsien soos die twee mense en hul kind voor my lens nie. Tog word hulle vir my die simbool van die Josef en Maria wat onderweg is.

Die eerste Kersfees was nie ‘n oordaadfees in ‘n stewige gesinshuis met koerende oupas en oumas om die pasgebore kindjie nie. ‘n Stal vertel van ‘n spartaanse blyplek onderweg. met diere en herders as gaste. So anders as ons baie “veilige” en geborge Kersfeesvierings. En net daar op die lughawe in Griekeland, besef ek dat ons nie te tuis op hierdie aarde moet raak nie. Ons is immers “vreemdelinge en bywoners” op reis na ons eintlike bestemming. Daaraan wil die “transito-kind” van Bethlehem  ons herinner.

Dalk is dit juis die alleenkersfeeste wat ons ook soms hieraan wil herinner.

Sodat ons dankbaar en oop-oog verder kan reis. En ook dié raaksien wat “brilliantly alone” is.

Geseënde Kersfees!

Vensters na Buite

Friday, December 17th, 2010

                                     

As   vierjarige lê ek op ons kombuisvloer. Die laatmiddagsonlig stroom deur die venster in. Ek kyk op en sien groot ou boom se takke. Ek is moeg prentjies geteken en begin om my eie letters op die papier te vorm soos ek  dit in my ousus se leesboek gesien het. Ek skribbel ‘n klompie van my hiërogliewe op die papier en hardloop opgewonde na my Ma wat voor die stoof besig is. Sy kyk na my geskribbel en “lees” my hiërogliewe: “My naam is Wimpie en ek kan skryf.”  Net daar word die saadjie in my binneste gebore. Iemand kan lees wat ek skryf – ek gaan aanhou tot ek mooi kan skryf sodat ander mense kan lees dit wat ek op papier sit. Selfs al neem dit baie lank.

Vandag wil ek iets neerskryf oor vensters. En hoop dat iemand anders die “briefie in ‘n bottel” sal optel, oopmaak en lees.

Adventtyd is venstertyd. Nie alleen sien mens in die tyd dikwels versierde vensters met liggies en Kersboompies nie, maar die hele tydperk bied vir mens ‘n venster op ‘n nuwe begin.

Juis daarom bly die Adventkalender met sy vyf-en-twintig venstertjies waarvan een elke dag tot en met Kersdag oopgemaak moet word, altyd vir my ‘n lekkerte wat ek nooit sal ontgroei nie. Dit is ‘n geskenk wat ek graag aan kinders te gee en so iets van die afwagting en opwinding van die tyd tasbaar en sigbaar te maak.

Vensters het ‘n tweeledige gesig. Eerstens is dit die belangrike uitsigpunt na buite. Dit keer jou van inkerkering en vereensaming in jou eie klein wêreldjie. Tweedens bied vensters dit ‘n prentjie na binne. Kan mense van buite ook insien en iets sien van die lig wat binne-in ‘n huis skyn en selfs versierings wat in ‘n vertrek staan, veral nou in die kersgety.

Vandag sal ek graag iets wil skryf oor vensters met ‘n uitsig, vensters na buite. En graag begin met ‘n verhaaltjie. Op die internet is daar ‘n webwerf getiteld” Tommy’s window” (www.tommyswindow.com ). Daar kan mens inspirerende verhale en Powerpoint aanbiedings te siene kry. Die verhaaltjie wat hierdie webwerf en die versending van soveel inspirerende epos tot stand gebring het, is as volg:

Tommy was ‘n kreupel seuntjie wat in op die derde verdieping van ‘n ou gebou in die middestad gebly het. Sy gebrek het dit vir hom onmoontlik gemaak om te beweeg, dus het hy sy dae deurgebring in sy bed teenaan die venster wat uitgekyk het op die besige straat daaronder. ‘n Koerantjoggie-vriend van Tommy het op ‘n dag vir hom die boek gebring wat vertel van die Man wat soveel goeie dinge gedoen het. Dit was ‘n Nuwe Testament. Saam-saam het die twee maats dit deurgelees en die wonderlike waarheid verstaan: Dat Iemand hulle so liefgehad het dat Hy sy lewe afgelê het om hulle skuld te betaal. Kinderlik het Tommy hierdie belofte sy eie gemaak. Toe het hy die dringende wens gehad om ook hierdie boodskap met ander te deel. Maar hoe sou hy dit kon doen – hy was dan verlam?

Tommy het begin bid vir ‘n oplossing en daar het ‘n antwoord na hom gekom. Hy het begin om inspirerende versies uit die Bybel op stukkies papier neer te skryf. Die papiertjies het hy dan deur sy venster na buite laat val en dan het die flentertjies papier gedwarrel tot onder op die sypaadjie waar verbaasde voetgangers die papiertjies sou optel en die goeie nuus daarop lees.

‘n Welgestelde sakeman het eendag so papiertjie opgetel en dit het sy hele lewe verander – hy het die Goeie Nuus van Jesus se liefde vir hom ontdek. Hy het teruggekeer na die plek waar hy die papiertjie opgetel het en was net betyds om te sien hoe nog ‘n papiertjie neerdwarrel en voor die voete van ‘n krom ou vroutjie beland. Met veel moeite het sy gebuk en die papiertjie opgetel. Die sakeman het opgemerk hoe haar gesig by die lees daarvan ophelder. Sy het sommer flinker gestap toe sy verder van daar gaan.

Die sakeman het bly staan en die vensters bokant die straatvlak dopgehou. Uiteindelik het hy gesien hoe ‘n wit armpie uit ‘n venster op die derde vloer te voorskyn kom en nog ‘n papiertjie na onder laat val. Die sakeman het die posisie van die woonstel bepaal en hom met die trappe gehaas na die die spesifieke plek op die derde vloer. Daar het hy Tommy gevind en hom bedank vir die groot verskil wat hy in mense se lewens maak met sy boodskappies. Hy het ook voorgestel dat hy en sy vrou na Tommy sou omsien in sy gerieflike huis in die buitewyke van die stad. Tommy was baie dankbaar, maar het tog gesê hy sal eers sy Groot Vriend, Jesus,  moet raadpleeg. Toe die sakeman die volgende dag terugkeer om Tommy se antwoord te hoor, het Tommy bloot gevra;” Gaan daar by die huis waarheen jy my wil neem ook mense onder my venster verbystap?” Toe die man verduidelik dat die huis op ‘n landgoed staan en dat daar nie mense sou verbystap nie, het Tommy geantwoord: ” Ek kan nie in ‘n huis bly waar daar nie mense onder my enster verbystap nie, want ek boodskappe wat ek moet aflewer. Baie dankie vir die aanbod, maar ek het ‘n werk om hier te doen.”

Die eenvoudige verhaaltjie laat mens net opnuut besef dat ons die vensters in ons lewens moet benut. Iewers het ek ‘n opening waardeur ek mense kan bereik.

Die foto bo-aan die Blog het ek in Maart 2005 op De Compagnie, Wellington geneem. ‘n Droom het vir my waar geword. Ek het die vorige jaar ‘n kreatiwiteits- en skryfkursus op dieselfde plaas bygewoon. Nou was dit ses maande later en kon ek tydens die reunie en opvolgsessie in die idilliese Jonkershuisie op die plaas bly. Ek kon ook my droom om te skryf, begin bewaarheid. Al daardie flenterjies papier en verhaalfragmente wat ek altyd onderin my lessenaarlaai gedruk het, kon ek nou begin gebruik. Dis die begin van ‘n nuwe reis en ek begin om my Pandora-kissie met goeie en minder goeie skryfidees te ontgin. Ek “pos” versigtig my skryfbriefies by die Venster van Moontlikhede. En sien met verbasing hoe sommige briefies opgetel word, gelees word. Sommige bring selfs ‘n reaksie na vore.’n Droom wat sewe-en-veertig jaar gelede gebore is terwyl ek letters op ‘n kombuisvloerprobeer vorm het, word waar.

Hoe lyk jou vensters na buite? Gebruik jy jy jou “posbus?”

Adventtyd vertel juis van die grootste Liefdesbrief wat daardie eerste Kersnag in die onwaarskynlikste posbus gepos is – ‘n stal in Bethlehem word God se posbus aan die wêreld, aan jou en my.

Die Brief roep om ‘n antwoord. Al is dit net ‘n flentertjie papier.

Sitplek 29F

Thursday, December 9th, 2010

 

Vakansietyd. Reistyd. Ervaringstyd.

Een van die lekkerste vorms van reis, is om in ‘n straler op ‘n hoogte van 33,000 voet bo-oor die landskap te swewe en al die arme drommels jammer te kry wat soos miere op die paaienetwerk (met of sonder slaggate) moet voortkruie. Daarom is die venstersitplek so gesogte waarnemingsplek om die hele vlugervaring waar te neem. Soms vind daar vreemde ontmoetings tydens die vlug plaas, want ‘n mens weet nooit langs wie jy op die vlug beland nie.

Natuurlik droom ‘n mens.  Jy het jouself sopas gemaklik probeer ingrawe in die ietwat benouende ruimtetjie wat aan jou toegeken word en dan neem hierdie visioen van ‘n skoonheid langs jou plaas. ‘n  Vlug met wonderlike vooruitsigte doem voor jou geestesoog op. Wat sal die onsterflike woorde wees waarmee jy die gesprek aan die gang gaan sit? Jy onthou ‘n fliek uit jou universiteitsdae (And now my Love) waarin die twee bestemde verliefdes mekaar nie ontmoet nie. Die ganse fliek handel ook hulle parallelle lewens en soeke na die ideale lewensmaat. Jy kreun by die onthou van hoe hulle mekaar telkens misloop. Onthou egter die “Yes, yes, yes” uitroep in jou binneste as die  twee in die beseringstyd van die film langs mekaar op die vliegtuig beland. Wanneer die koffie op die vlug bedien word, leun sy oor na sy kant en vra vir ‘n ekstra sakkie suiker, want sy gooi drie suikers in haar koffie. Die eindtitels rol terwyl die kamera fokus op hulle twee tasse wat ‘n nadere kennismaking op die terminaal se voerband beleef. En jy weet, vandag kan die dag wees, dat Mej. Reg se sitplekpad joune kruis.

 Daar altyd ook die buitekans dat ‘n bekende sport- of rolprentpersoonlikheid jou medereisiger is. Maar Spiderman?

 Ek het natuurlik eers op die vlug agtergekom wat sy ware identiteit is.

Op die oog af het hy maar gewoon gelyk. Het gewonder oor sy drie sakke handbagasie wat hy sorgvuldig in die bo-luik weggepak het. Toe neem hy plaas in sitplek 29F. Nogal teen die venster waar ek so graag sit. Wie sou kon droom dat hy sy ware kleure as Aartswebmeester, Spiderman, spoedig sou wys?

Langs hom neem ‘n goedversorgde, eksotiese vrou plaas. Sy het oosterse gelaatstrekke,  blinkswart hare en ‘n tipe argelose skoonheid. Heimlik wonder ek oor die aantal suikersakkies wat sy in haar koffie gooi. Ek bespiegel ook wat die gesprekstema tussen haar en die passasier in sitplek 29F gaan wees. Sal hy met haar oor astrale reise, eksotiese disse of oosterse gevegkuns as selfverdediging gesels?  Sy staar egter stip voor haar uit asof sy enige sulke gesprekke wil ontmoedig.

Met die opstyg staar Spiderman aandagtig by sy ruitjie uit. Seker besig met sy eie netwerk van gedagtes. Die serene skoonheid staar na die ander ruitjie wat hoofsaaklik teen die vlerk vaskyk. En ek wag.

Dit is eers toe die drankies bedien word dat die aksie begin. Spiderman bestel Coke maar die skoonheid in die middel laat die drankies met ‘n wuif van die hand by haar verbygaan. Weet sy dan nie dat sy veronderstel is om in ‘n welluidende stem te fluister dat sy graag wil koffie hê nie. Met drie sakkies suiker? Ek is diep teleurgesteld.

Maar toe begin die onthulling. Oftewel die web van bedrading. Spiderman begin met sy spinsels. Hy slaan die skinkbordtafeltjie af en sit die smal blikkie Coke voor hom neer. Gooi dit sorgvuldig in die plastiese glasie. Dis toe dat ek sien hoe hy sy hand na sy mond bring en begin spin! Die oomblik toe sy hand wegbeweeg van sy mond, vorm daar ‘n string drade tussen hand en mond.

Dit lyk asof daar ‘n onuitputlike bron sydrade in sy mond is. Hy  tel die koeldrankblikkie op en die netwerk heg hom stewig aan die blikkie. Lyk soos ‘n foefieslide van sy mond tot by die blikopening. Ek wonder benoud wat daarlangs gaan afgly, maar die webmeester spin rustig voort.. Hoe meer hy aan die blikkie of glasie raak, hoe voller span die web. Ek sien uit die hoek van my oog hoe die Oosterse skoonheid met groeiende verbasing en afkeer na die webvorming kyk. Wonder seker of hy beplan om haar netjies in die web vas te vang, toe te kokon en dan in sy handbagasie weg te pak. Dalk staan hy nog bekend as die Spiderman reeksmoordenaar.

 Mens weet nooit langs wie jy op ‘n vliegtuig beland nie.

Ek hou die proses met groeiende ongeloof dop. Want oral waar die man vat, verskyn die wit webdrade. Hy betrek later sy ander hand by die proses en die net span  groter en vorm steeds sy draadwerk. Byna soos ‘n reuse gomlastiek-tolletjiebrei.

Onwillekeurig flits die kleintyd waarskuwingsrympie wat my ma my geleer het deur my gedagtes:
“Oh what a tangled web we weave,
when first we practise to deceive…”

Hier sien ek met my eie oë hoe dit gebeur. Verwag ook enige oomblik dat die afstroping van die gewone oorklere gaan begin en die kenmerkende rooi en blou Spidermanpak te voorskyn gaan kom. Die vrou in die middel begin al meer wegdeins van Spiderman en sy web. Al kan ek nie haar gesig sien nie, is haar afkeer byna tasbaar en groei (soos die web) elke oomblik. Sy berou sekerlik haar sitpleklot.

Uiteindelik begin die draadwerk bietjie afneem. Spiderman begin die web toerol en in die Cokeblikkie se opening inforseer. Met groot gesukkel kry hy die meeste van die webdrade in die blikkie, maar daar is steeds talle fyn draadjies wat verbete klou.

Dit lyk asof die vrou ‘n sug van verligting slaak. Selfs Spiderman lyk
verlig. Toe die lugwaardin met die paadjie afstap en glasies en blikkies
versamel, kan hy nie gou genoeg die blikke aan haar besorg nie.

Hy sit terug in sy sitplek en lyk weer byna gewoon. Maar tog bly hy sy
vingers opmekaar vryf asof hy steeds besig is om die onsigbare web  af te breek.

Alles keer terug na normaal. Spiderman ontspan. Ek ook. Enige gesprek met die skoonheid is nou vergete. Spiderman staar deur die vliegtuigvenster asof hy enige oomblik verwag dat Catwoman daar gaan verskyn en roep om hulp.

Die res van die vlug verloop in gedempte stilte. Die koffietrollie kom later verby en die skoonheid beduie dat sy ystee wil hê. Met suiker! Wil ek in my gedagtes wanhopig byvoeg.

 Die vliegtuig land. Die romantiese fliek was ‘n klug, besluit ek terwyl ek wag om my drie stukke handbagasie uit die daksluitkas te haal.

Naskrif aan die leser: Moet tog nooit jou kougom met ‘n sagte peperment koulekker meng nie, dit omskep  kougom in ‘n web vol ellelange taai drade. Dit het Spiderman op vlug MN 126 van Kaap na JHB ontdek. Ek ook.

  Ek het  die instapkaartjie om dit te bewys – sitplek 29F.

Ouma Vannie-kerk

Tuesday, December 7th, 2010

Ouma Adolf. Ouma Winnie. Ouma Vannie-kerk. Ouma Besem.

My Ouma aan moederskant het baie name en byname gehad. Tog het ek haar maar net altyd Ouma Vannie-kerk genoem en so die respek wat ek vir haar gehad het uitgedruk. Op ‘n vreemde manier het ek haar met die kerk en met streng, toegewyde godsdiens assisieer. Dat haar getroude van Van Niekerk was, was eintlik maar ‘n bysaak want vir my was sy Ouma-vannie-kerk.

Die ouma van my met die Duitse bloed in haar are het gesag afgedwing. Haar Duitse herkoms het geblyk uit die feit dat haar Dachshund se naam Adolf was. Tot vandag weet ek nie of sy die Fuhrer uit respek of disrespek vernoem het nie – ek vermoed dis laasgenoemde. As my niggie en nefie saam met ons by Ouma Vannie-kerk-hulle gekuier het, het hulle altyd van Ouma  Adolf gepraat om haar  te onderskei van hulle ander ouma op Uniondale – Ouma Katte. So hulle het gesorg dat die een ouma na haar hond vernoem is en die ander na haar katte.

Die eintlike rede hoekom ek vandag oor Ouma Vannie-kerk skryf is omdat vandag, die 7e Desember haar verjaarsdag is. Sy is gebore as Alwine Bertha Wilhelmine Kobus op 7 Desember 1890 in die Oos Kaap, vermoedelik Dordrecht se wêreld. Sy sou dus vandag 120 jaar oud gewees het.

Vandag wens ek dat ek haar beter kon leer ken en meer van haar kon weet. Al wat ek vandag van haar het, is haar en oupa se troufoto, haar stoel met die armleunings, haar verjaarsdagboekie en haar Duitse Bybel. En heelwat herinneringe.

Een van die herinnneringe wat my bybly is haar gesteldheid op netheid. Sy het haar lang bruingrys hare altyd in ‘n netjiese bolla gekam. Dit was my nooit beskore om haar te sien as haar lang hare uitgekam is in die aand voor sy gaan slaap nie. Die vooreg het my ousus te beurt geval as sy soms by Ouma gaan kuier het en dan met die silwer haarborsel Ouma se hare saans moes uitkam. Die feit het ek eers onlangs gehoor, want Ouma was vir my net die streng, meestal ontoeganklike persoon wat geen huisgodsdiens oor die radio oorgeslaan het nie (veral na Oupa se dood) en wat die tafelgebed gereeld in Duits gedoen het:

Komm Herr Jesu und sei unser Gast
und segne was du uns bescheret hast

Dit het Ouma se “vreemdheid” telkens bevestig. Sy het Duits gebid, Afrikaans gepraat en Engels geskrywe.

Maar terug by Ouma se netheid. Toe sy na Oupa se dood in die vroeë sestigs naby ons in ‘n woonstel kom bly het, was dit haar gewoonte om vieruur smiddags oor te stap na ons huis, net betyds om saam met my ouers wat dan van die werk af gekom het, koffie op die kantstoep te drink.

Maar voordat sy haar in die huis begewe het, het sy eers die besem geneem en die tuinpaadjie reg rondom die huis verwoed gevee. Dit was ‘n belangrike ritueel. met die veeslag het sy nie net skoongemaak nie, maar sommer ook haar gedagtes georden. Vandaar die latere bynaam Ouma Besem. (Dit was darem nie ‘n verwysing na ‘n heks nie!).

Eers jare later toe ek tydens ‘n kersvakansie op Philippolis die blare op die paadjie wegvee en later die gruisgrond in patrone hark, het ek iets begin verstaan van Ouma Alwine se ordende ritueel, want met die vee- en harkproses het ek ook sommer my kop skoongevee en gedagtes bymekaargehark.

Onlangs toe ek met my Tannie gesels oor my Ouma het ek meer begin verstaan van Ouma se streng terughoudendheid. Haar Oupa en ouma Schwartz het as immigrante vroeg  in die 19e eeu van Duitsland na Suid-Afrika per boot gekom. Toe Tafelberg reeds sigbaar was, het haar Oupa op die boot gesterf en het haar ouma aangedring dat hy nie ter see begrawe sou word nie, maar wel op land wanneer die skip in die Kaap sou vasmeer. So het haar ouma in ‘n vreemde land aangekom as weduwee met vyf jong kinders wat versorg moes word.

Ook Ouma Alwine het dit nie maklik gehad nie. As sewejarige dogtertjie is haar ma oorlede tydens die geboorte van ‘n jonger sussie. Sy is by familie geplaas en moes harde werk in en om die huis verrig reeds op daardie vroeë ouderdom. Sy moes ook dikwels op die lande werk. Straf is geredelik uitgedeel as werk nie na behore gedoen is nie.  Die lewe was hard, plek vir sentimentaliteit was daar nie. Iewers as jongmeisie het sy die hartseer van onbeantwoorde liefde ervaar, want sy het het in haar oorgeërfde Duiste Bybel so aantekening gemaak oor die vergeefse liefde (en dit later onsuksesvol probeer uitvee).

Op Skrikkeldag in 1916 trou sy en Oupa Van Niekerk. Die troufoto vertel van ‘n eenvoudige rok, sonder hooftooisel of sluier. Hulle huwelik het drie-en-veertig jaar geduur tot my Oupa se dood in 1959. Sy verhuis in die vroeë sestigerjare na Klerksdorp met die oorblyfsels van die bekende meubels uit die huis in Ontdekkers wat vir ons as kinders soveel bekoring ingehou het. Soms kuier ons by my ouma in haar woonstel, sit by haar bekende eettafel en eet haar heerlike ertesop. Hoor hoe sy die tafelgebed steeds in Duits doen. Leer om doodstil te wees as ouma huisgodsdiens oor die radio luister. Sy skryf getrou in haar Psalm- en Gesangboekie die tekste en datums neer van oordekings by  die bepaalde lied wat tydens die oordenking gesing is. Haar gunstelinglied het baie datums en tekste by:

Ruwe storms breek in woede, alles om my heen is nag

Tog hou God my in sy hoede, Hy hou oor my heil die wag.

Sy het so skielik gegaan. Op 25 Julie 1965. Sy het in die sitkamer van die woonstel gestaan met haar bekende kerkklere en -hoed, Bybel en Gesangeboek in die hand. My Oom sou haar die oggend kerk toe neem. Sy het met die trap op geroep na hom” I’m ready if you’re ready” . Toe kry sy ‘n massiewe beroerte en val net daar neer. Vir my bly dit steeds gepas dat Ouma-vannie-kerk in haar kerkklere, Bybel in die hand,  haar laaste asem uitgeblaas het.

Vandag wens ek dat ek met haar kon sit en gesels. Vir haar kon uitvra oor haar familie, kinderjare en lewe. Vir haar ook vertel van die saadjies wat sy in my ontvanklike kindergemoed gesaai het. Die pad dalk help baan het vir my uiteindelike keuse van beroep. Dalk sou sy tog trots gewees het op die feit. En nog ‘n inskrywing in haar Duitse Bybel gedoen het. Wie weet?

Iemand in Niemandsland

Wednesday, December 1st, 2010

Adventtyd is die tyd van die ligte.  Verligte kersbome, versierde winkelvensters. Huise wat soos sprokieskastele van lig lyk.

Maar wat as dit juis jou tyd van worsteling en donker is?

 Kan dit so donker raak dat jy op ‘n plek is waar niemand jou kan sien nie – selfs nie God nie?

 Soms voel dit so.

 Elie Wiesel, ‘n Jood wat die slegte doodskampe van die die tweede wereldoorlog oorleef het , het ‘n boekie geskryf met die titel “Night”

 “Never shall I forget that night, the first night in camp, that turned my life into one long night seven times sealed.

Never shall I forget that smoke.

Never shall I forget the small faces of the children whose bodies I saw transformed into smoke under a silent sky.

Never shall I forget those flames that consumed my faith forever.

Never shall I forget the nocturnal silence that deprived me for all eternity of the desire to live.

Never shall I forget those moments that murdered my God and my soul and turned my dreams to ashes.

Never shall I forget those things, even were I condemned to live as long as God himself.

Never.”

 Nag ‘n slegte tyd vir worstelaars – Niemandsland ‘n slegte plek vir lewensreisigers. Vir Elie Wiesel het die kamp gevoel soos ‘n ewigdurende nag in Niemandsland. Sonder iemand, sonder God.

 Die slegste plek waar mens jou kan bevind is Niemandsland – want daar is jy nog vis nog vlees.

 In die weermag het ons soms aan die begin van ‘n  Operasie die Niemandsland beleef – die Kaplyn – daardie  tussen-in strook  skoongekapte aarde wat die buffer tussen twee vyandige land uitmaak.Ons het sommer meestal van die “Jati” gepraat.

Niemandsland.

 Hier voel jy sommer naamloos en adresloos. Jy voel soos ‘n  tolbos wat rondrol tussen twee doringdrade, sonder anker en sonder behoortplek.

 Een aand aan die begin van ‘n ‘n geheime operasie in Angola, het ons die Kaplyn oorgesteek en in die Niemandsland betree. Hier en daar was daar darem ‘n boom wat die aanslag van die oopkap oorleef het. Daardie aand het ek  onder die boom in niemandsland aan die slaap geraak met die besef  – as vyandelike troepe vanaand ons hier betrap sal niemand dalk ooit weet wat van ons geword het nie, want vir my het die niemandsland soos die Bermuda driehoek gevoel wat mense insluk en  nooit weer na vore laat kom nie.Net geweet hier moet mens nie vertoef nie. Vir die duur van jou reis en verblyf in die Jati is jy Naamloos, identiteitloos.

 Tog is dit juis hier waar jy jou behoefte om te behoort beleef.

 Om ‘n burger van Niemandsland te wees is om nie sekerhede te hê waaraan jy kan vashou nie. Om nie die woorde van Jesaja 43:1-3 jou eie te kan maak wat sê

Moenie bang wees nie, Ek verlos jou, Ek het jou op jou naam geroep,

jy is Myne. As jy deur water moet gaan, is Ek by jou,

deur riviere, hulle sal jou nie wegspoel nie;

want Ek is die Here jou God, die Heilige van Israel, jou Redder

 Niemandsland is die alleenste alleen. Dis hier waar mens roep en jou eie stem hoor eggo, eggo, eggo….

 Eintlik – terwyl jy in jou eie Niemandsland vasgevang, besef jy hoe ondenkbaar Christus se worsteling in die Getsemane-Niemandsland moes wees. Soveel so dat in sy worsteling om aan die wil van sy Vader te voldoen, sy sweetdruppel bloeddruppels geword het…

 Dit was die werklike Niemandsland – Christus se disppels wat hom alleen laat in sy worsteling en aan die slaap raak. Hy wat wat vra: As hierdie beker by my verby kan gaan. Nogtans nie my wil nie maar u wil. Niemandsland – tog was die Vader daar.

 Die gevaar met kersfees en lydenstyd is dat ons dit kan romantiseer en dit ‘n mooi (rooi)baadjie aantrek en so die werklikheid afwater. So kan ‘n mens dan sing van ‘n dierbare krippie en kruis, terwyl die kruis self nooit dierbaar kan wees nie, maar net die resultaat van dit wat aan die kruis verkry is, oneindig kosbaar is. ‘n  Mens kry selfs bekende skilderye waar die lydende Christus met ‘n stralekrans om die kop geteken word.

 ‘n Mens kan jou dus indink dat die bekende Duitse skilder Albrecht Dürer (1471-1528) het met sy skildery Christus as die man van smarte nogal ‘n redelike opskudding veroorsaak, nie alleen in die kunskringe van destyds nie, maar veral ook in die godsdienstige kringe en die denke oor die lyding van Christus. Hier was ‘n kunstenaar wat sowaar gewaag het om Christus vir die eerste keer sonder die gebruiklike stralekrans uit te beeld. In die plek van die stralekrans was daar eerder die vlymskerp doringkroon en die gesig van Jesus spreek van lyding. ‘n Uitbeelding van Een wat nie skoonheid of prag gehad het nie dat ons na Hom sou kyk nie, nie die voorkoms dat ons van Hom sou hou nie; eerder Iemand vir wie die mense die gesig wegdraai (Vgl Jes 53:1-3)

 Die neiging om ‘n stralekrans bokant Christus se kop te wil sit, is maar in ons bloed. Waarom? Waarskynlik omdat ons nie van die werklikheid van die Gekruisigde hou nie, juis omdat Hy as Gekruisigde die dieptes van ons ellende tot op die been kom blootlê.

 Dalk moet ons juis in Advent en Kerstyd die klassieke Lydensverse lees van Jes 53:3-5 

Hy was verag en deur die mense verlaat, ’n man van smarte en bekend met krankheid; ja, soos een vir wie ’n mens sy gelaat verberg; Hy was verag en ons het Hom nie geag nie. Nogtans het Hy óns krankhede op Hom geneem, en óns smarte – dié het Hy gedra; maar óns het Hom gehou vir een wat geplaag, deur God geslaan en verdruk was. Maar Hy is ter wille van ons oortredinge deurboor, ter wille van ons ongeregtighede is Hy verbrysel; die straf wat vir ons die vrede aanbring, was op Hom, en deur sy wonde het daar vir ons genesing gekom.

 Die woordjie Chalal (deurboor) wil ons genees van al ons oppervlakkige Jesus-met-die-stralekrans-prentjies.

 Ons dink net aan die kruis as ‘n “gladde” plat las wat Jesus moes dra, maar die eintlike las wat Hy moes dra was die skerpte van die sonde as opstand teen God, die hartsprik van ongehoorsaamheid en opstandigheid. Eintlik kan mens amper die kruis sien as ‘n tipe Spykerkruis (soos die spykerbeddens waarop martelaars soms lê), want deur die dra van die kruis het die skerpte van elke mens se sonde ‘n insnyding in Jesus gemaak.

 Tog kan Chalal ook beteken – die insny-oomblik wanneer musiek begin – daardie oomblik wanneer die klank van musiek as’t ware jou oordromme prik en jy bewus word van die geluid – die eerste roersel van musiek.

 Toe ons skuld Hom deurboor op Golgota, het die musiek wat in ons dood gegaan het a.g.v. ons skuld, weer begin leef…..opgeklink, sag, gedemp, maar dit was DAAR!

 Die lyding van Jesus wil ‘n verskil maak – van die kern van my menswees af en verder uitkring. Soos gedempte musiek al wyer hoorbaar word as dit harder begin speel.  Dit raak my hele lewe – al my pyn en al my seer – ook die seer wat reeds baie ver en bykans vergete agter my lê. Deur Sy wonde het daar vir ons genesing gekom. (Jes 53:5) Selfs vir die pyn wat baie diep lê en wat ek nog met geen mens kon deel nie.

 Jesus het immers nie gekom om te sterf vir mense met stralekransies nie maar vir mense met pyn in hulle harte en soms ook hul oë. Daarom is Hy gestroop van alles om ons diepste seer te kon dra en genees.

Sodat jy en ek kan ontdek: Daar is Iemand in my Niemandsland.