Wim Fourie Blog

Daar is iets in die lug.

Daar’s sigbare tekens in die natuur.

My hart se sonnewyser dui op een seisoen. Maartmaand. Vroegherfs.

Dit voel vir my ek is op ‘n intense herfsdag gebore. Miskien het ‘n sterk bries deur die reuse ou boom langs die kraamsaal gestoot en ‘n handvol bont blare deur die lug gedwarrel. Dalk was dit, naas die dokter se benoude gesig, die eerste prentjie wat in my ontvanklike breintjie vasgelê is. ‘n Strooisel songeel blare.

 Want ek kry mos Maartsindroom. Dit begin met my verjaarsdag in die middel van Maart.  As die eerste blare hul geel spatsels kry, dan dink ek mos aan al die blaarmense aan my boom. Ek verlang na die wat reeds deur die briesie van hul takkie losgelig en nou in die klam grond ‘n lêplekkie gevind het.

Maar ek verlang sommer ook na al die blare wat steeds met oorgawe aan die boom dartel (so ala Nikos Kazantakis wat mos die jubelende dans van die blare beskryf). Eintlik beskryf hy ons as die larwes (grubs) wat rondkruip op die blare en oorweldig is deur die omvang van die boom en die afgrond. So sê die een karakter (Boss) aan Zorba die volgende in die roman Zorba the Greek:

 “We are little grubs, Zorba, minute grubs on the small leaf of a tremendous tree”: Some men — the more intrepid ones — reach the edge of the leaf. From there we stretch out, gazing into chaos. We tremble. We guess what a frightening abyss lies beneath us. In the distance we can hear the noise of the other leaves of the tremendous tree, we feel the sap rising from the root of our leaf and our hearts swell. Bent thus over the awe-inspiring abyss, with all our bodies and all our souls, we tremble with terror. From that moment begins. . . the great danger, Zorba. Some grow dizzy and delirious, others are afraid; they try to find an answer to strengthen their hearts, and they say: ‘God’! Others again, from the edge of the leaf, look over the precipice calmly and bravely and say: ‘I like it.’!

Van Kazantzakis kom ook die volgende aanhaling:

I said to the almond tree, “Friend, speak to me of God,” and the almond tree blossomed.

 Nou ja, Maart is my blare-blommaand. Dan voel ek die eerste prikkels van die naderende herfs en sien sy verspieders in die boomtoppe sit geklee in hul geel monderings. Dan begin ek (ala Lucas Maree) my kiekies (en die openinge tussenin) bekyk.

 Herfstyd is staptyd, want dan is die lug helder en gevul met ‘n intense kwaliteit.

Smiddae gaan stap ek met die twee honde. Terwyl hulle vrolik al die graspos lees, kyk ek na die herfspos in die bome. Prof Willie Jonker (reeds saliger)  het altyd in die  Dogmatiekklas gesê: “Menere kyk na die herfsblare – dit is briewe van die dood om ons te herinner aan ons eie verganklikheid”. Eendag in die derdejaarsklas het hy met ‘n effense moedeloosheid na ons gekyk. “Menere julle sal binnekort mense in hulle diepe rousmart moet vertroos en bystaan, maar ken julle die pyn van lyding en die skerp seer wat afskeid meebring?”

As tuiswerkopdrag vra hy ons toe om die middag twee bundels te gaan koop: “Passieblomme van Totius” (wat ek darem oppervlakkig van Afrikaans-Nederlands I geken het) asook die bundel “Sonder Jou” van Hester Heese wat so pas verskyn het en wat sy na die dood van haar man, Dr Kallie Heese geskryf het. Ewe getrou is ek en twee vriende die middag na T. Wever Boekhandel in Andringastraat en het  ons die boeke aangeskaf. En gelees. En iets begin verstaan van die onsêbare seer van afskeid. Ons verneem toe dat Hester Heese net om die draai van die Kweekskool bly (in Van Ryneveldstraat). Een helder herfsmiddag is ons toe na haar huis toe sodat sy die boeke vir ons kan teken. Ons neem sommer ‘n bos wit rose saam en maak ons opwagtig by die voordeur van haar historiese huis. Sy is baie verras om die drie onbekende studente op haar drumpel te sien, maar nooi ons toe in vir tee. Dit word ‘n heerlike gesels-en kuiermiddag waar  sy in haar wysheid iets aan ons afgee – ‘n lewensdankbaarheid, selfs ook ten spyte van verlies en seer…

Daarom wil my  herfskyk nie ‘n morbiede lyksang wees nie. Ek raak dankbaar oor die krag van die seisoen. Want die seisoen praat! Vertel van soveel ryk belewenisse. Herinner ook aan die vlugtige tyd. En dat die lewe juis daarom kosbaar is. NOU.

 Daarom is herfstyd my vriende-uitreik en -verlangtyd. Ek wil wéét van die blaarbure om my. Hoe hul dans verloop.

 Herfstyd is ook my inhaaltyd met my herfsmusiek. Die adagio-klanke van ou bekende musiekstukke – Mozart se Klarinet konsert. Rodrigo se Concierto de Aranjuez. Beethoven se Pathetique. Pachelbel se Canon. Albonini se Adagio, Vivaldi se herfsgedeelte uit die Vier Seisoene, Allegri se Miserere. Te veel om te noem. Maar ook my herfsmusiek uit my jeugjare: Francoise Hardy se melankoliese “The Rose”, “All over the world” en “Autumn Rendezvous”, die Moody Blues se “Forever Autumn”. Joan Baez se “Forever Young” en Plaisir D’Amour hoort ook hier. So ook Mc Arthur Park (Richard Harris), Cat Stevens se Lady D’Arbanville  en natuurlik die Bee Gees se First of May. Met die luister van die Francoise Hardy liedjie kon ek iets van die pyn van afskeid ervaar wat Prof Willie by ons wou tuisbring:

The Rose (Francoise Hardy)

A lifetime comes and goes
And as my friend the rose said only yesterday
“This morning I was born
And baptised in the dawn
I flowered in the dew
And life was fresh and new
The sun shone through the cold
And through the day I grew
By night-time I was old”

“At least there’s never been
No, you have never seen
A rose more bright and gay”

A lifetime comes and goes
And as my friend the rose said only yesterday
“The good lord smiled on me
So why then should it be
I feel I’m falling now
Oh yes, I’m falling now
My heart no-one can save
My head begins to bow
My feet are in the grave”

The rose God smiled upon
Tomorrow will be gone
Forever gone away

A lifetime comes and goes
And so my friend the rose was dead at break of day…

Op die oog af ‘n ‘n baie hartseer liedjie maar tog ook die natuurlike gang van bruisende lewe na ouderdom en uiteindelik die dood.

Met my ma se skielike dood aan ‘n hartaanval in die herfs van 1980 het die woorde van die liedjie my nogal bygebly terwyl ek die lang rit van Komga af Glencoe toe alleen aangedurf het vir haar begrafnis.

Uieindelik is herfs stropingstyd waar al ons oortollige bagasie (soos die blare van die boom) wegval. In die herfs kry ons kans om “deur ‘n spieël in ‘n raaisel” te kyk en te sien dat dit wat ons dood noem net die wegbereider is vir nuwe lewe en groei. Immers hoe sal dit lyk as die lentebloeisels bot en die boom is nog oorlaai van dor wintersblare?

Daarom bly Vroegherfs van NP van Wyk Louw een van my gunsteling gedigte:

Die jaar word ryp in goue akkerblare,
in wingerd wat verbruin, en witter lug
wat daglank van die nuwe wind en klare
son deurspoel word; elke blom word vrug,
tot selfs die traagstes; en die eerste blare val
so stilweg in die rookvaal bos en laan,
dat die takke van die lang populiere al
teen elke ligte môre witter staan.
O Heer, laat hierdie dae heilig word:
Laat alles val wat pronk en sieraad was
of enkel jeug, en ver was van die pyn;
laat ryp word, Heer, laat u wind waai, laat stort
my waan, tot al die hoogheid eindelik vas
en nakend uit my teerder jeug verskyn.

Sekere sleuteloomblikke in ‘n mens se lewe gebeur sonder dat jy die presiese oomblik kan onthou. Ek wens soms ek kan onthou toe ek my eerste tree gegee het – daardie dapper oomblik toe ek die ondersteunende hand gelos het en op wankele beentjies een voet voor die ander gesit het. Van kleinsus is daar ‘n ou 8mm filmpie wat die oomblik vaslê. Sy was skaars ‘n jaar  oud is en het in die Dieretuin in Johanneburg haar eerste wankele treë na selfstandigheid(selflopigheid?)  gegee met ‘n hoenderboudjie wat sy pas aan gesmul het in haar hand as balanseerstaaf.

Wat wel  op die 8 mm filmpies vasgevang is, is my pogings op die atletiekveld. Sommige van die oorwinnings is vasgelê met die kamera wat teen die einde heen en weer ruk soos die fotograaf (gewoonlik pa of ma) entoesiasties die eindpoging meemaak. Ook van die neerlae is geboekstaaf. Soms is dit ‘n vreemde gevoel om as baie ouer ekself (en ‘n baie minder mobiele ekself) weer daardie laaste oomblikke te herleef – die verbete vorentoe beur om eerste die lint te breek. Iets van die herinnering lê diep gesetel en voel nog steeds bekend. Dit bring ‘n vreemde heimwee mee as ek na die ou filmpies kyk. Voorwaar Those were the days.

In 1985 besluit ek op die ingewing van die oomblik dat ek lus is om deel te neem aan die jaarlikse padwedloop tussen Odendaalsrus en Welkom oor ‘n afstand van vyftien kilometer. Ek is nie draffiks nie, speel wel gereeld muurbal en besluit om die wedloop op muurbalfiksheid aan te durf. Net om seker te maak dat ek nie na ‘n kilo of wat gaan tou opgooi nie, besluit ek om die Saterdag voor die wedloop ‘n proeflopie te maak en van Welkom na Riebeeckstad en terug te draf (nagenoeg 20 kilos). Ek voltooi die poging sleepvoetend maar is so uitgeput en lyfseer, dat ek die volgende Saterdag met moeite die wedloop voltooi. My reddng is ‘n langbeen laerskool dogtertjie wat verby my hardloop toe ons oor die laaste brug voor die eindstreep draf en roep: “Komaan oom!” Met reserwekrag wat ek iewers vandaan optower, haal ek die eindstreep en kry my medalje omdat ek darem in die toegelate tyd klaargemaak het.

Behalwe vir nog twee desperate pogings bykans tien jaar gelede toe ek aan twee 10km wedlope deelgeneem het en darem klaargemaak het (en ‘n medalje gekry het vir die grootse pogings!) is dit omtrent die somtotaal van my wedloopgeskiedenis.

Saterdag die 12e Maart het ek die voorreg om weer ‘n deelnemer te wees. Die vereiste is ‘n minimum afstand van 400meter. Die tyd waarin dit afgelê word,  is van geen belang nie. Al vereiste is dat jy moet opdaag en die “Survivor” rondte saam met medelopers aflê. Die geleentheid is Kansa se jaarlikse “Relay for life”. Dit is ‘n viering van die lewe en betrek diegene wat die stryd teen Kanker aangedurf het en deur die genade gesond genoeg is om te kan deelneem. Daar is oud en jonk, swart, wit en gekleurde survivors.  Kinders van ‘n jaar of twee oud met die tekens van die strawwe behandeling op hulle gesiggies. Bejaardes met ‘n deurwinterde kyk in die oë. Elkeen kry ‘n wit band met die woord “Survivor” daarop en ‘n goudkleurige medalje aan ‘n pers lint. Die vreemde van die wedloop is dat jy jou medalje kry nog voor die wedloop begin. Want jy het immers reeds getoon dat jy met Genade van Bo en die baie liefde en ondersteuning van jou naby-mense sovér kon volhard.

‘n Paar  liede word vooraf gesing, ‘n gebed word gedoen en dan is die oomblik daar : Die aftelling: vyf-vier-drie-twee-EEN. Dan begin die vreemde optog om die veld beweeg. Anders as die titel van een van van George Weideman se jeugverhale is hierdie nie die Optog van die Aftjoppers nie maar die Wedloop van die Wenners. Dit is mense wat die waarheid van Fil 4:13 hul eie gemaak het en steeds maak: “Ek is tot allles in staat deur Christus wat my krag gee.”  Ja dit is mense wat ook die teenstrydiheid van ons kleipotbestaan ken soos Paulus dit beskryf in 2 Kor 4:

In alles word ons verdruk,maar ons is nie teneergedruk nie;

ons is oor raad verleë,maar nie radeloos nie;

op die grond neergegooi, maar nie vernietig nie

 Die sterwe van Jesus dra ons altyd saam in ons liggaam,

sodat ook die lewe van Jesus sigbaar kan word in ons liggaam.

Dit voel byna surrealisties om deel van hierdie vreemde optog te wees. My Reisgenoot stap saam met my en ons luister na die uitbundige lied: Stand up for the Champions  wat oor die luidsprekers weerklink. ‘n Vreemde versameling mense met een ding in gemeen – iewers het hulle geleer om met die werklikheid van hul eie verganklikheid gekonfronteer te word. Die reaksie op hierdie konfrontasie – ‘n Vurige keuse vir die lewe en vir ‘n lewe vol kwaliteit waar beuselagtighede nie meer ‘n plek het nie. Dit gaan nou oor die dinge wat werklik van waarde is. juis daarom kan ‘n mens hoor hoe iemand in die groep dikwels onbevange lag. Dit is immers wat hoop doen – dit laat jou die lag temidde van die seer.  Bevrydend, want die dood se doppie is geklink. Vir eens en altyd. Deur Hom wat eers sy lewe moes aflê om die groot Survivor te word. Hy  loop voor.

Toe ons die einde van die baanrondte nader, dink ek aan die mooi verhaal wat hom afgespeel het tydens die Olipimpiese Spele van  1992 wat in Barcelona plaasgevind het:

 Dit het vir een van die onvergeetlikste oomblikke in  die geskiedenis van die Spele gesorg.  Brittanje se Derek Redmond het sy lewe lank ’n droom gekoester – om die goue medalje in die 400 meter te wen.  Die droom was binne sy bereik toe hy nader getree het vir die halfeindrondte.

Hy het soos ’n droom weggespring en was besig om die wedloop van sy lewe te hardloop.  Hy kon die wenpaal sien toe hy die finale draai neem.  Skielik het hy die allerverskriklikste pyn in sy been gevoel.  Hy het op die baan neergeval met ’n geskeurde dyspier.

Terwyl die noodhulpspan op hom afstorm het, het hy weer op sy voete gekom. “Dit was uit pure instink, want ek wou die wedloop klaarmaak”  het Redmond later verduidelik.  Op een been het hy aan gesukkel eindstreep toe.

Uit die pawiljoen het ’n groot man met ’n T-hemp aangehardloop gekom en in die proses ’n sekuriteitswag uit die pad gestoot.  Dit was Jim Redmond – Derek se pa!  “Jy hoef dit nie te doen nie, Derek”  het hy by sy seun gepleit.  “Ek wil klaarmaak Pa,”  het Derek geantwoord.  En sy pa se reaksie was:  “Dan sal ons dit saam doen.”

En so is pa en seun saam oor die eindstreep.  Derek het die dag nie die goue medalje gekry waaroor hy so gedroom het nie, maar hy weggeloop met die wete dat hy vir sy familie saak maak.

Dit is wat dit die loop met hoop moontlik maak – daardie saamloop met iemand wat die las help dra. Altyd ook die wete Iemand dra my waar ek self nie meer kan loop nie.

Ek is my lewe lank op reis
Ek volg die weë van die twyfel
Ek soek na wat ek nooit sal vind nie
Want ek wil dwarsdeur die dood heen sing
Ek wil probeer om iets te maak
Ek wil nie breek nie, ek wil nie haat nie
Maar op soek na mooi woorde
Het die liefde my verloor

Koor:
En ek is altyd maar oppad
Altyd maar oppad
Ek reis onrustig en onseker
Tussen die liefde en die leegte

Die Afrikaanse vertaling wat Amanda Strydom gemaak het van Stef Bos se lied: “Tussen de liefde en de leegte”, het nogal deur my kop geflits die afgelope naweek. Dit was ‘n letterlike reis van Bloemfontein tot Welkom en weer terug die volgende dag. Met Stef as passasier word dit ‘n baie interessante reis en word selfs die bekende landskap nuut. Anders as die woorde van die lied was die reis nie onrustig en onseker nie, maar rustig en vol nuwe ontdekkings.

Miskien moet ek die verhaal van vooraf vertel.

Dit begin vyftien jaar gelede in Oudtshoorn. Tydens 1996 se KKNK  loop ek en vriende in die hoofstraat van dié feesdorpie. Ons is so opgewonde oor al die vertonings wat ons al gesien het en sien uit na die klompie wat nog voorlê, o.a. ‘n vertoning in die Burgersentrum van Stef Bos, die Belgies/Nederlandse sanger. Sy eerste besoek aan die KKNK.

Langs die straat sit ‘n man op ‘n muurtjie. Hy is kaalkop geskeer en dra ‘n lang-kortbroek met ‘n oranje T-hemp. Hy smul lekker aan ‘n draairoomys.  Ek herken hom as Stef Bos, wie se vertoning ons die aand gaan kyk. Ons stap nader, groet en stel onsself  bekend. Hy groet vriendelik  en vra uit vanwaar ons is. Hy onderteken vir ons ‘n plakkaat en CD van hom wat ons pas by ‘n stalletjie gekoop het.

Die CD heet : “Tussen de liefde en de leegte” Sy inskripsie lui: “Oudtshoorn  04-04-‘96  – Tot nog eens ergens ooit. Stef Bos.”

Ons gesels nog bietjie en hy vertel van die interessante ontdekking van soveel Nederlandse name in Suid-Afrika, waarvan Oudtshoorn sommer ‘n goeie voorbeeld is. Ons groet – beindruk met die gemaklikheid van Stef.

Die aand in die Burgersentrum lewer hy ‘n kragtoer van ‘n vertoning en neem hy ons op reis met woorde en musiek. Ons besluit dit is die hoogtepunt van ons fees.

‘n  Reis met baie stasies begin daardie dag. By feeste en vertonings op verskeie plekke gaan kyk ek na Stef Bos se optredes: By Aardklop (Potchefstroom), Sterrewagteater, Wynand Mouton en Sand du Plessis teater (Bloemfontein), die Aula (Pretoria) en selfs ook Vooruit-teater in Gent, België. Verlede jaar tydens die Woordfees op Stellenbosch tree hy op saam met die February susters by ‘n wynplaas. Elke keer is dit van vooraf  lekker om te luister na sy musiek en na die tyd met hom te gesels. Ook ‘n foto ter aandenking te neem. Dit word ‘n tipe ritueel. Toe my Reisgenoot deel van my lewe word, gaan sy saam na vertonings en die ontmoetings na die tyd.

In November 2004 stuur ek ‘n epos aan Stef. Daarin spreek ek die wens uit dat hy eendag in die Ernest Oppenheimer teater in Welkom kan optree, selfs al voel dit na ‘n gek idee, dit is tog ‘n droom van my.

Stef antwoord op my epos en sê dat nuwe plekke hom intrigeer en dat hy nog eendag in Welkom sal kom optree. ‘n Paar jaar gaan verby. Tydens die gesprekke na optredes herinner ek hom aan eendag se optrede in Welkom. Hy bevestig dat dit nog sal gebeur.

Tydens die Woordfees in Stellenbosch verlede jaar stem ons saam dat die optrede nou ‘n werklikheid moet word, want dit is bykans ses jaar sedert ek hom die eerste keer gevra het om hier te kom optree.

In Augustus verlede jaar stuur ek weer ‘n epos waarin ek my begeerte uitspreek dat die optrede ‘n werklikheid kan word. Stef stuur die epos aan sy agent en sê dat dié met moontlik datums na my sal terugkom.

Twee maande gelede word die datum bevestig: 4 Maart 2011. Die reëlings begin in alleryl. ‘n Heerlike vooruitsig, maar so baie moet voor die datum gebeur.

Toe ek en vriend Leon Vrydag om 12hoo by die groot venster van die lughawe in Bloemfontein staan, knibbel die twyfel steeds: “Sal hy werklik op die SAA vlug  wees wat sopas geland het? Ek hou die mense wat uitklim afwagtend dop. Uiteindelik – die bekende figuur van Stef met sy rugsakkie nonchalant oor die skouer.

So begin ‘n letterlike reis na Welkom en ‘n figuurlike reis om die droom wat al sewe jaar daar is, te verwesentlik. Die reis word ‘n ‘n reis ook van verbeelding – gesprekke wat wissel van’n replika van  Hitler se bunker in Bloemfontein en die werkinge van die Baaden-Meinhof bende tot ‘n seuntjie wat tande kry en die herkoms van die naam Verkeerdevlei. Erens, terwyl ‘n Coke, wat uit die yskassie opgediep word ons laaf, gaan die gesprek ook oor Eugene Marais se “Siel van die mier.  Toe ons reeds die teater kan sien, haal Stef diep asem en sê: “Ek kan die teater ruik!”

Vir my is een van die spesiaalste belewenisse van die dag die heerlike voorskou van die aand se program terwyl Stef die Steinway vleuelklavier uittoets. So word ek ‘n eenman toeskouer in die mooie teater wat die klank van musiek selfsugtig kan indrink. Stef speel liede, ‘n keurspel bestaande uit o.a. Kloofstraat, die Taal van my hart en Stilbaai. ”n Solo vertoning vir ‘n solo-gehoor. ‘n Intens lekker ervaring wat afgerond word met die eet van ‘n prinsburger en Coke van Steers onder een van hulle sambreeltjies.

Vrydagaand is die foyer ‘n miernes (ja sowaar Eugene Marais se woelge geskarrel is daar!) van bedrywighede. Die port en knibbelkos is keurig uitgestal op mooi gedekte tafels. Die teater glimlag. Die glimlag verbreed toe die vertoning begin met die eerste note en woorde van Stilbaai 

My hande is wakker
My oë wil slaap
My kop is in Stilbaai
My hart in die Kaap

Ek staan op die grens
Van die dag en die nag
En my kop weet nie meer wat
Om te doen met my hart

Die aand word ‘n hartsreis op maat van ou én nuwe liede. Die musiek word ingevul met eerlike vertellings wat die gehoor laat skater. Stef Bos het tuis gekom in Welkom. Toe die laaste note van “Ik heb je lief”  in die ouditorium weerklink, staan Stef op na ‘n marathon vertoning van langer as twee uur. Die applous bevestig: iets baie spesiaals het vannaand hier gebeur. ‘n Stukkie Bos-betowering is oor die gehoor gesprinkel en almal is onwillig om op te staan en die atmosfeer te verbreek.

Toe ons Saterdagoggend na die lughawe ry om Stef te besorg, gesels ons oor die lekker van die vorige aand en die die vreemde reis wat mens aandurf as jy die eerste tree gee op die pad van ‘n verhouding.

By die lughawe drink ons vir oulaas ‘n koppie tee terwyl ons wag vir die vlug om aangekondig te word. Stef teken die plakkaat wat in my studio opgeplak gaan word om my te herinner dat drome tog waar word:

Voor Wim

Na jare, dan tog (wat hulle ook sê)

Uiteindelik in Welkom

Dankie vir die wonderlike aand

Ons sien mekaar

Stef Bos

Met die groetslag bevestig ons: daar sal ‘n weersiens wees. Tot dan sal ons gevoed wees met die sielsverrykend en helende klanke van musiek.

Voorwaar: “De macht van de Muziek!”

Elke keer as ons tuiskom by ons asemskep-huis op Philippolis, is daar by ons die afwagting om die slag van die kerkhorhorlosie te hoor. Gewoonlik kom ons vlak voor vyf op ‘n Vrydagmiddag daar aan en ons het skaars die agterdeur oopgesluit of ons hoor die gerusstellende klank van die kerkhorlosie se slae. Dan kan jy maar jou polshorlosie afhaal en weet – die kerkhorlosie sal die gang van tyd aankondig.

Tyd. ‘n begrip wat vir my met oneindigheid verband gehou het toe ek klein was.

As voorskoolse kleuter was  my ouma en oupa se  groot huis met  ‘n reuse tuin my paradys. Agter in die erf was daar ‘n terras met ‘n groentetuin op die boonste vlak. Maar in die tuin was daar volop vrugtebome: appelkoos-, lukwart-  en vyebome.

Ons het nie baie van die lukwartbome gehou nie want ons moes altyd die groot harde blare hark en optel. Wanneer jy die klein oranje lukwartvruggie wou eet, moes jy baie skil aftrek vir ‘n klein beloning: so bietjie vrug rondom die groot glansende bruin pit. Appelkose was beter: die het jy net oopgebreek, die pitjie uitgehaal en die sonoranje helftes gulsig geeet.

Maar die vye!  Ai,  die lekkerte om teen die grys tak op te klim en reikhalsend ‘n sagte vy te pluk. Jou duim dan by die klein ogie in te druk en die vye oop te skeur: die heerlike sagte rypheid van die vy in te suig tot net die wit binnekant van die skil oorbly. Uiteindelik slinger  jy  dan die skil skuldig oor die steenmuur tot in die bure se erf , dat alle getuienis van die heerlike vergryp uitgewis kan wees.

Totdat ons op ‘n dag hoor hoe oupa en ouma praat van hulle bure. Mr en Mrs Tate. Hoe streng hulle is. Toe het ons maar die vyeskille elders verdoesel, maar in ons kindergemoed was daar die begeerte om vir Vader Tyd en sy vrou te sien . Want ons het slegs die Afrikaanse woord TYD geken en gereken as ons hoog genoeg in die vyeboom opklim en oor die muur loer, sou ons sien hoe tyd lyk. Of Vader Tyd ‘n wit lang baard het en Moeder Tyd kromgetrek en klein is van die baie tyd wat sy reeds op aarde is.

Maar ons het hulle nooit gesien nie.

Wanneer ek die eerste kleursels van herfs op die toppe van die Witstinkhoutbome in ons straat gewaar, dan dink ek weer aan die ontwykende Mr en Mrs Tate, wat eintlik steeds in my kop Vader en Moeder Tyd is. Dan dink ek ook dat die Prediker sy skrywe oor tyd eintlik aan hulle gerig het.

1 Elke ding het sy vaste tyd, elke ding in hierdie wêreld het sy tyd:

2 daar is ’n tyd om gebore te word,’n tyd om te sterwe,’n tyd om te plant, ’n tyd om plante uit te trek,

3 ’n tyd om ’n lewe te neem, ’n tyd om ’n lewe te red, ’n tyd om af te breek, ’n tyd om te bou… (Prediker 3)

 Die wonder van mens se kinderjare is die feit dat tyd so oneindig ver gestrek het – ‘n Vrydag middag was heerlik lank en gevul met speletjies en planne en dan  het  die res van die naweek nog ver vooruitgestrek. Dit het oneindig lank gevoel van een Kersfees tot die volgende,  van een verjaarsdag totdat jy weer kersies kon doodblaas. Tyd was jou bondgenoot. Daar was genoeg tyd om baie dinge te doen, drome te droom, planne te maak. Een Somermiddag kon ‘n hele ewigheid omvat. Die gevoel word so goed beskryf in Henriette Grove se verhaal “Klein Koninkryk” dat ek net eenvoudig ‘n groot stuk daaruit moet aanhaal:

“En tyd, daardie ander stuitsteen van ons sterflikheid? Ek lê op my rug waar die oorloop van die watertenk mosterdblommetjies en kweek uitstoot. Dit ruik na gras en groen en klam rooigrond. Tyd is ‘n dag en ‘n dag is oneindig. In die somer ‘n lang draal van son en lig en broei. Mossies swerm op uit oom Salmon se populiere en sak neer op sy perskeboord. 

 Tyd is heuning.  Maans  steek sy handskoenhande diep in die stroopsoet nes en hy lig die koek uit. Stroop syg en stoot oor die selle. Nou proe dit na bloekom, maar as die soetdorings blom, gaan dit deurtrek wees van die geur van die goudgeel klossies.

  Tyd is vye. Hulle swel ryp in die boom by die sifdraadkoelkas. Die vrugte sit geel in die son. Pluk, kind, pluk, anders suig die streepkewers al die sap uit die soet geswelde putjies. Tyd is groenmielies. Jy loop suutjies deur die smal plantgang, al tussen die geil plante deur, want die skoolkinders sê as mens jou oor teen ‘n stam hou, kan jy die plant hoor groei. Haha, waar het jy van so iets gehoor? Maar jy buk tog en druk jou oor teen die skurwe groen kop. Sjuut nou, dood-, doodstil. Jy hou jou asem op.

 Wind ritsel. Dan is dit weer doodstil. Jou hart klop binne-in jou ore: doef en doef! Die blink pitte swel net al witter van die mieliemelk en die vrugbaarheidsbaard kielie jou gesig, maar van spraak … hu, g’n sprook.

 “Spul dooie goed,” sê jy teleurgestel, en as jy jou aandkos kry, groenmielies, byt jy diep tussen die wit pitte in. Dit sal hulle leer…

 Soos ruimte was tyd konkreet, sowel vrug as fees en ure lank speel in die sand met geen begin en geen einde nie, nes die blou van die lug. Soms het dit stilgestaan, soos ‘n op ‘n Sondagmiddag wanneer die grootmense lê en jy self in ‘n slaapdonker kamer moes rus, maar die meeste van die tyd was dit soos in die Begin – dit was môre en dit was aand en tussenin kom ‘n hele aardryk tot stand.”

Met hierdie kindertyd-prentjie wat Henriëtte Grove skilder, kan ek my volkome vereenselwig. Juis in hierdie gejaagde en gefragmenteerde tyd waarin ons leef, verlang ek soms terug na die tydlose vreugdes van kindwees, veral ook die skat van tyd waaruit jy daagliks kon put.

Bietjie meer as ‘n week gelede het die skat van tyd ook opgeraak vir Liedjieskrywer/sanger Lucas Maree. Sedert sy eerste album Kiekies is ek ‘n getroue aanhanger van sy musiek. Daarom luister ek met ekstra nostalgie na die die koortjie van sy lied: Die tyd stap aan:

“Die tyd  stap aan, dit vlieg vir jou en my

In doodse stilte gaan die tyd verby

Die tyd stap aan, dit vlieg vir jou en my

Maar elke oomblik voel soos ‘n ewigheid vir my”

Dankie Lucas vir jou tydlose lirieke en musiek.